بازنمایی زبان رقابت‌محور کنکور سراسری در پوشش رسانه‌ای ایران (تحلیل گفتمان انتقادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی زبان‌شناسی، پژوهشگر زبانکده ملی، تهران، ایران.

10.22126/tbih.2025.12397.1038

چکیده

پژوهش حاضر به تحلیل گفتمان انتقادی زبان رقابت‌محور کنکور سراسری در سیاست‌گذاری آموزشی می­پردازد. روش پژوهش تلفیقی از نوع کیفی-کمی است. داده­ها در بخش کیفی، با بهره‌گیری از الگوی استدلال تاریخی-گفتمانی و نظریه ارزش‌گذاری زبانی با سه مؤلفۀ اصلی نگرشی (عاطفی، قضاوتی، قدرسنجی)، مشارکتی و درجه‌بندی، در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی مورد واکاوی قرار می­گیرند. در بخش کمی نیز از نمودار و جدول آماری برای طبقه‌بندی مغالطه‌های زبانی و عبارات جاافتاده استفاده شده است. داده‌ها شامل بیش از ۵۰ متن رسانه‌ای و رسمی از نهادهایی چون شورای عالی انقلاب فرهنگی و سازمان سنجش هستند که با روش کتابخانه‌ای و به‌صورت هدفمند در بازه زمانی سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۴ گردآوری شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد زبان حاکم بر گفتمان کنکور، با بهره‌گیری از مغالطه‌های زبانی و عبارات جاافتاده در الگوی استدلال، به تثبیت اقتدار نهادهای سیاست‌گذار آموزشی می‌پردازد و با انتشار اخبار ضدونقیض، فشارهای روانی مضاعفی بر داوطلبان تحمیل می‌کند. همچنین، از طریق الگوی ارزش‌گذاری زبانی به توجیه عدالت آموزشی می­پردازد و به‌صورت آگاهانه یا ناآگاهانه، رشته‌های پزشکی را برجسته نموده و سایر رشته‌ها را به حاشیه می­راند؛ پدیده‌ای که به کسب منزلت اجتماعی برای برخی رشته‌ها انجامیده و بر نگرش دانش‌آموزان، معلمان، مدیران و مشاوران  مدارس و موسسات کنکوری، خانواده‌ها و افکار عمومی تأثیرگذار بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Representation of Competitive Discourse in Iran's National University Entrance Exam: A Critical Discourse Analysis

نویسنده [English]

  • Adel Mohammadi
PhD in Linguistics, Researcher at the National Language Institute, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This study presents a critical discourse analysis of the competitive language used in relation to Iran’s National University Entrance Exam (Konkur) within educational policymaking. Employing a mixed-methods approach, the qualitative data are analyzed through the discourse-historical argumentation model and the appraisal theory of language, focusing on three core components: attitude (affect, judgment, appreciation), engagement, and graduation, framed within Critical Discourse analysis (CDA). Quantitative analysis uses statistical charts and tables to classify linguistic fallacies and Topoi. The dataset includes over 50 purposively sampled official and media texts from institutions such as the Supreme Council of the Cultural Revolution and the National Organization for Educational Testing, collected between 2023 and 2025. Findings reveal that the dominant Konkur discourse utilizes linguistic fallacies and conventional argumentative patterns to consolidate the authority of educational policymaking institutions while imposing heightened psychological pressure on candidates through contradictory reports. Furthermore, through linguistic appraisal, the discourse justifies educational justice and consciously or unconsciously privileges medical fields while marginalizing other disciplines—a phenomenon that elevates the social prestige of some fields and influences students, schools, families, and public perceptions. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Appraisal theory
  • linguistic fallacies
  • Topoi
  • National Organization for Educational Testing
  • Konkur
محمدی، عادل (2023).  تصورات نادرست پیرامون زبان، سوئد، نشر 49books.
محمدی، عادل (1403). تحلیل استعاره‌های رایج پیرامون تنوع زبانی در اذهان کنشگران اجتماعی. تحلیل گفتمان ادبی,، 2(3).101- 123.   DoI: 10.22034/lda.2025.143402.1042
سعیدی، مودت، و چراغی، زهرا، و موسوی، ملیحه (1400). بررسی تطبیقی تأثیر مخاطب بر گزینش ابزارهای گفتمانی در متون علمی تخصصی و عمومی در چارچوب نظریة ارزیابی. فصلنامه علمی - پژوهشی زبان‌شناسی اجتماعی، 4(4)، 47-58. Doi; https://doi.org/10.30473/il.2022.57615.1439
خیر آبادی، رضا (1397). تحلیل زبان‌شناختی شیوه ترغیب زبانی مخاطبان در برنامه‌های مشارکتی کنکورمحور شبکه‌های سیما. فصلنامه علمی مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و رسانه، 1(1)، 107-122.
پارسائیان، فهیمه، و عظیمی منتظر، سمیه (1400). واکاوی گفتمان تبلیغات تلویزیونی مؤسّسات آمادگی کنکور: بررسی موردی سه تبلیغ تلویزیونی مؤسسه مدرسان شریف، پارسه و ماهان. زبان پژوهی، 13(38)، 301-326. DOI: 10.22051/jlr.2020.30447.1842
عسگری، سهیلا (١٣٩٤). تحلیل گفتمان در آگهی های تلویزیونی کلاس های کنکور به لحاظ اقناع و ترغیب، مجموعه مقالات سومین همایش ملی زبان شناسی و آموزش.
سعیدی مودت، بابایی عصمت. آگاهی دادن یا سرگرم کردن: ترکیبی متضاد در مراودات جدی علمی. نشریه زبانشناسی کاربردی. ۱۳۹۹; ۲۳ (۱) :۱۰۹-۱۴۲.
آقاگل­زاده، فردوس (1392). فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، تهران، نشر علمی.